STANISŁAW WYRTEL
|
Wracam myślami do dzieciństwa... Mój dom rodzinny - góralska chata - mroźna i śnieżna zima. Kiedy rano chuchałem na szyby okien, malowane nocą przez mróz, kilka promieni słońca wpadających przez ogrzany kawałek szkła dawało tyle ciepła i czyniło świat baśniowym... Teraz po latach, kiedy maluję, kiedy biorę do ręki kawałek zimnego szkła - myślami jestem tam i wtedy. W moim rodzinnym domu...
Stanisław Wyrtel
|
 Stanisław Wyrtel jest jednym z najbardziej znanych artystów uprawiających malarstwo na szkle. Pochodzi z Zubrzycy Górnej na Orawie, tam pracuje, tam urodziły się jego dzieci. W Zakopanem zdobywał zawód - ukończył Technikum Budownictwa Regionalnego. Ale tego, czym się naprawdę zajmuje, wyuczył się sam. Pracując w Orawskim Parku Etnograficznym jako przewodnik codziennie widywał niewielkie obrazki, zdobiące białe izby orawskich chałup. I coś musiało w nich być frapującego, skoro zainspirowały artystę do własnych prób malowania na szkle. Pierwsze dzieła były z treści i formy ludowe i orawskie; kilka można oglądać jeszcze w autorskiej galerii w Zubrzycy Górnej, a traktowane przez twórcę z dużym sentymentem.
Tradycyjna forma szybko przestała wystarczać zdolnemu amatorowi. Po perfekcyjnym opanowaniu trudnej techniki malowania na szkle, zaczął eksperymentować. Tematyka pozostała ta sama - wizerunki świętych i sceny religijne - ale poza tym stopniowo zmieniało się wszystko. Kreska stała się finezyjnie cienka i dynamiczna. Przestała ograniczać zamknięte płaszczyzny - stała się zaledwie szkicem, kanwą na której dopiero buduje się prawdziwy obraz, wyczarowany kolorem. Złocenia rozbiegły się po całej powierzchni obrazu, nie podkreślając już ważności elementów statycznych - stały się czymś co tworzy ruch. 
Najbardziej odkrywczo podszedł jednak Stanisław Wyrtel do stosowania koloru w swoich pracach. Stopniowo ustalił charakterystyczną "wyrtlowską" gamę - zestaw ciepłych barw z przewagą brązów, pozwalających rozjaśniać bryły złamaną bielą aby przez pośrednie beże, ugry i ciemniejsze róże indyjskie wtopić je w głębokie sieny i umbry na obrzeżach. Oczywiście w obrazach występują i zgaszone karminy, i zielenie, i przepiękne błękity - zwłaszcza paryskie i rembrandta - ale dominuje głęboki brunatny cień. Z czasem zmieniła się i tematyka przedstawień - artysta zaczął tworzyć wirujące, ruchliwe kompozycje, inspirowane utworami muzycznymi. Tu z kolei barwy znacznie ochłodziły się, zaczęły jaskrawo błyszczeć. Kolejnym etapem twórczości były widoki orawskie - fragmenty skansenu w Zubrzycy, wnętrza chat, zadaszone studnie, ule. I znów kolor złagodniał, pejzaże pokryła delikatna mgła, we wnętrzach chat zapanował zmrok. 
Najnowsze obrazy Stanisława Wyrtla to i tradycja i nowoczesność. Widzimy na nich kolędników za zaśnieżonymi oknami, pastuszków grających na fujarkach, świętych wpatrzonych w daleki lepszy świat - i kompozycje nieprzedstawiające, na których każdy może zobaczyć to, co w malarstwie Staszka wydaje mu się najlepsze. Przede wszystkim widać tu poszukiwania i wiele, wiele pracy. I chyba dobrze, że sztuka, którą tworzy jest tak niejednolita i niejednoznaczna. Ale czy w naszych czasach można być jeszcze artystą ludowym? Można jednak czerpać z bogatej skarbnicy przeszłości i docierać do środków wyrazu, które były bliskie wszystkim pokoleniom.
Bogda Felczyńska Stanisław Wyrtel prowadzi w Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej zajęcia z dziećmi i młodzieżą z zakresu malarstwa na szkle. 
|
. . . |
Malarstwo Stanisława Wyrtla posiada wiele cech wspólnych
z tradycyjnym ludowym malarstwem na szkle,
ale jednocześnie daleko od tej tradycji odchodzi.
Wiele w tych obrazach mistycyzmu, ale i prostoty zarazem. Nie sposób przejść obok, traktując to malarstwo tylko i wyłącznie jako dekorację. Agnieszka Malinowska
|
. . . |
Mają te "szkła" coś ze spotkania świętości, dotknięcia tajemnic...tej drugiej strony życia Andrzej Różycki
|
. . . |
Jego malarstwo wciąż się zmienia i retrospektywnie można zauważyć poszczególne fazy. Dziś jest to malarstwo przetworzone, oparte o bogatą kulturę orawską, z niej bowiem czerpie całą swoją inspirację twórczą. Ryszard M. Remiszewski
|
. . . |
Proste symbole, indywidualizm, niedokończona konturowa kreska,
swoboda posługiwania się kolorem, to cechy oryginalności i niepowtarzalności klimatu obrazów Stanisława Wyrtla. |
. . . |
|
Kalendarium ważniejszych wystaw Indywidualnych: 1990 Kraków – Galeria „Milenium” Współczesnej Sztuki Ludowej i Użytkowej Zakopane – Klub „Turnia” Bielsko-Biała – Galeria Wojewódzkiego Ośrodka Kultury Lublin – Krajowy Dom Twórczości Ludowej Rabka – Muzeum im. W. Orkana 1991 Francja – Sarrequemines – EXPO 91 Kraków – Stowarzyszenie PAX Warszawa – Galeria Warszawskiego Ośrodka Kultury Gliwice – Miejska Biblioteka Publiczna 1992 Słowacja – Zuberec – Muzeum w Zubercu Zakopane – Klub „Turnia” Jasło – Jasielski Dom Kultury Gliwice – Miejska Biblioteka Publiczna 1993 Zakopane – Galeria Władysława Hasiora Nowy Targ – Galeria „Na Piętrze” Sieradz – Biuro Wystaw Artystycznych Radom – Muzeum Wsi Radomskiej Francja – La Roche – Tydzień Kultury Polskiej Słowacja – Stara Lubownia – Dni Kultury Polskiej 1994 Zubrzyca Górna – Muzeum – Orawski Park Etnograficzny Gliwice – Muzeum w Gliwicach 1995 Kraków – Nowohuckie Centrum Kultury Jaworzno – Muzeum w Jaworznie USA – Nowy Jork – ART ’95 1996 Niemcy – Norymberga – Dni Kultury Polskiej, Węgry – Budapeszt – Dni Kultury Chrześcijańskiej Szydłowiec – Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych 1997 Wrocław – Klub Śląskiego Okręgu Wojskowego 1999 Krynica – Muzeum Nikifora „Romanówka” Mielec – Samorządowe Centrum Kultury 2000 Warszawa – Dom Poselski w Sejmie RP 2001 Żywiec – Zespół Zamkowo-Parkowy Gorzów Wielkopolski – Klub Myśli Twórczej „Lamus” Rabka – M.O.K. Galeria „Pod Aniołem” Bielsko Biała – Galeria Regionalnego Ośrodka kultury 2003 Płock – Płocki Ośrodek Kultury – Dom Darmstadt 2005 Warszawa - Dom Poselski w Sejmie RP. Niepołomice – Zamek Królewski Nowy Sącz – Małopolskie Centrum Kultury „Sokół” 2006 Biecz – Muzeum Ziemi Bieckiej Kęty - Dom Kultury w Kętach 2007 Słowacja – Twardoszyn – Miejski Dom Kultury Niedzica – Muzeum – Zespół Zamkowy Lublin - Krajowy Dom Twórczości Ludowej 2008 Żywiec – Miejskie Centrum Kultury Węgry – Budapeszt – Dom Polski Słowacja – Stara Lubowania - skansen 2009 Warszawa – CBR Zakopane – „Atma” Osiągnięcia: Od 1990 – nagrody i wyróżnienia w konkursach 1991 – Nagroda Artystyczna Młodych im. Stanisława Wyspiańskiego 1995 – odznaka honorowa „Zasłużony Działacz Kultury” 2007 – roczne stypendium ministerialne 2008 - medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Dzień dzisiejszy: Od 2011 r.– stała ekspozycja – Galeria Autorska w Orawskim Dworze w Zubrzycy Górnej, spotkania z autorem Od 2001 r. Mistrz i uczeń - lekcje malowania na szkle |
|
|